Berichten: 706
Geregistreerd: 21 feb 2011 00:16
17 sep 2013 20:44
Tremulant
Ben een boekje aan het lezen genaamd "Het orgel" uit 1868.
Daarin staat een zin die ik u niet wil onthouden: ".........Nog eene andere smakelooze en het orgel zelfs benadeelende inrigting is de zoogenaamde tremulant of zweving, waardoor het instrument op Goeden Vrijdag, op bededagen en bij begrafenisplegtigheden het snikken en weenen der menschen moest nabootsen; hoogst roerend voor allen, die eene rijke verbeelding bezitten en in alles overeenkomst met de natuur weten te vinden. De tremulant is evenwel niet geheel te verwerpen. Deze onnutte, als het ware, in de mode gekomen poppekraam verdween mettertijd, hoewel men een of ander daarvan nog hier en daar in oude orgels aantreft........."
Nog een: "......Aan de uitwendige versiering der orgels werd in de 17e en 18e eeuw veel zorg besteed. Zij werden van verguld snijwerk, kunstige figuren, lofwerk, vazen, beelden van engelen, dieren enz. voorzien, waartoe dikwijls belangrijke sommen noodig waren. Daarbij bleef het evenwel niet, want buiten de blank gepolijste tinnen pijpen van het front torensgewijze geplaatst en in vakken afgedeeld, bragt men, behalve de reeds genoemde versierselen, ook verschillende smakelooze en ongepaste kunststukjes aan, die geheel in strijd waren met het doel waartoe de orgels moesten dienen: verheffing van het godsdienstig gevoel, terwijl zij veeleer strekten om de gemeente bij de godsdienstoefening af te leiden en te ontstichten. Men gaf den aangebragte engelenfiguren trompetten in de hand, welke zij door middel van beweegbare armen naar en van den mond bragten; ook klokkenspelen en pauken werden door engelenbeelden met beweegbare armen aangeslagen.
In zulk hemelsch gezelschap was niet zelden vlak boven het orgel in eene zon zwevend een grootte engel geplaatst, die als aanvoerder van het bovenaardsch orkest de maat sloeg. Het uitspansel mogt onder zulke gegevens niet ledig blijven. Er werden dus wentelende zonnen, manen en beweegbare klinkende sterren de zoogenaamde cymbaalsterren aangebragt. Zelfs het dierenrijk werd te hulp geroepen!
Het gezang of liever gekweel der koekoeken, nachtegalen, ja van allerlei vogels moest in den kerstnacht de feestvreugde verhoogen en aan de verzamelde gemeente de geboorte des Verlossers verkondigen! Adelaars sloegen met de vleugels of vlogen de vergulden zon te gemoet. de belagchelijkste deze beuzelingen was evenwel de vossestaart. Het doel van dit register was, lieden, die op het orgel geene boodschap hadden, eene kleine schik aan te jagen. Trok een nieuwsgierige genoemd register uit, dan ontving hij dadelijk een flinken slag met een vossestaart in het aangezigt. Elk verstandig mensch, die het doel van het orgel kent, zal inzien, dat de beweegbare figuren, het geklingel der klokken enz. hinderlijk voor de aandacht der kerkgangers moesten zijn en slechts de kijklust van kinderen konden bevredigen."
Daarin staat een zin die ik u niet wil onthouden: ".........Nog eene andere smakelooze en het orgel zelfs benadeelende inrigting is de zoogenaamde tremulant of zweving, waardoor het instrument op Goeden Vrijdag, op bededagen en bij begrafenisplegtigheden het snikken en weenen der menschen moest nabootsen; hoogst roerend voor allen, die eene rijke verbeelding bezitten en in alles overeenkomst met de natuur weten te vinden. De tremulant is evenwel niet geheel te verwerpen. Deze onnutte, als het ware, in de mode gekomen poppekraam verdween mettertijd, hoewel men een of ander daarvan nog hier en daar in oude orgels aantreft........."
Nog een: "......Aan de uitwendige versiering der orgels werd in de 17e en 18e eeuw veel zorg besteed. Zij werden van verguld snijwerk, kunstige figuren, lofwerk, vazen, beelden van engelen, dieren enz. voorzien, waartoe dikwijls belangrijke sommen noodig waren. Daarbij bleef het evenwel niet, want buiten de blank gepolijste tinnen pijpen van het front torensgewijze geplaatst en in vakken afgedeeld, bragt men, behalve de reeds genoemde versierselen, ook verschillende smakelooze en ongepaste kunststukjes aan, die geheel in strijd waren met het doel waartoe de orgels moesten dienen: verheffing van het godsdienstig gevoel, terwijl zij veeleer strekten om de gemeente bij de godsdienstoefening af te leiden en te ontstichten. Men gaf den aangebragte engelenfiguren trompetten in de hand, welke zij door middel van beweegbare armen naar en van den mond bragten; ook klokkenspelen en pauken werden door engelenbeelden met beweegbare armen aangeslagen.
In zulk hemelsch gezelschap was niet zelden vlak boven het orgel in eene zon zwevend een grootte engel geplaatst, die als aanvoerder van het bovenaardsch orkest de maat sloeg. Het uitspansel mogt onder zulke gegevens niet ledig blijven. Er werden dus wentelende zonnen, manen en beweegbare klinkende sterren de zoogenaamde cymbaalsterren aangebragt. Zelfs het dierenrijk werd te hulp geroepen!
Het gezang of liever gekweel der koekoeken, nachtegalen, ja van allerlei vogels moest in den kerstnacht de feestvreugde verhoogen en aan de verzamelde gemeente de geboorte des Verlossers verkondigen! Adelaars sloegen met de vleugels of vlogen de vergulden zon te gemoet. de belagchelijkste deze beuzelingen was evenwel de vossestaart. Het doel van dit register was, lieden, die op het orgel geene boodschap hadden, eene kleine schik aan te jagen. Trok een nieuwsgierige genoemd register uit, dan ontving hij dadelijk een flinken slag met een vossestaart in het aangezigt. Elk verstandig mensch, die het doel van het orgel kent, zal inzien, dat de beweegbare figuren, het geklingel der klokken enz. hinderlijk voor de aandacht der kerkgangers moesten zijn en slechts de kijklust van kinderen konden bevredigen."
